Clean Code trong lập trình là gì? Cách viết code sạch và dễ hiểu
Khi mới bắt đầu học lập trình, chúng ta thường tập trung vào việc làm sao để “code chạy được”. Nhưng càng đi sâu, bạn sẽ nhận ra: code chạy được chỉ là bước đầu. Quan trọng hơn là code đó dễ đọc, dễ hiểu và dễ bảo trì. Đó chính là lúc bạn cần đến khái niệm Clean Code – hay còn gọi là “code sạch”.
Hãy cùng nhau tìm hiểu clean code là gì, vì sao nó quan trọng, và làm sao để bạn có thể áp dụng nó trong thực tế một cách nhẹ nhàng và hiệu quả.
Clean Code là gì?
Clean Code là cách viết mã nguồn sao cho dễ đọc và dễ hiểu đối với con người. Một người khác (hoặc chính bạn trong tương lai) khi đọc vào sẽ nhanh chóng hiểu được mục đích của đoạn code đó, cách nó hoạt động và vì sao nó được viết như vậy.
Theo Robert C. Martin – tác giả cuốn sách “Clean Code”, một đoạn code sạch là:
“Giống như một tác phẩm văn học – ngắn gọn, rõ ràng và không có chi tiết thừa.”
Vì sao Clean Code lại quan trọng?
Viết clean code không chỉ giúp bạn – mà còn giúp cả team, những người sẽ làm việc với code của bạn sau này. Một số lợi ích rõ ràng của việc viết code sạch:
- Dễ dàng đọc hiểu, giảm thời gian tìm hiểu.
- Ít gây lỗi hơn vì mọi thứ rõ ràng.
- Việc sửa lỗi, nâng cấp, mở rộng code trở nên dễ dàng.
- Những người mới vào team sẽ bắt nhịp nhanh hơn.
Làm thế nào để viết Clean Code?
Bạn không cần là một chuyên gia để viết code sạch. Dưới đây là những nguyên tắc đơn giản bạn có thể áp dụng ngay hôm nay:
1. Đặt tên dễ hiểu
Tên biến, tên hàm, tên class nên phản ánh rõ chức năng. Đừng đặt tên kiểu a, x, temp. Hãy đặt tên sao cho người đọc không cần đoán.
Ví dụ:
// Không rõ ràng
let x = 10;
// Rõ ràng hơn
let retryLimit = 10;
2. Một hàm chỉ nên làm một việc
Nếu một hàm xử lý nhiều việc cùng lúc, nó sẽ khó đọc và khó test. Hãy chia nhỏ các chức năng ra.
function getUserFullName(user) {
return `${user.firstName} ${user.lastName}`;
}
3. Tránh lặp lại code (DRY – Don’t Repeat Yourself)
Nếu bạn thấy mình đang copy-paste đoạn code giống nhau ở nhiều chỗ, hãy nghĩ đến việc viết lại thành một hàm dùng chung.
4. Tách rõ các phần logic
Một hàm nên chỉ làm một nhiệm vụ cụ thể: xử lý dữ liệu, gọi API, hoặc cập nhật giao diện – nhưng không nên làm tất cả cùng lúc.
async function handleSubmit() {
const data = collectFormData();
const result = await sendToServer(data);
updateUI(result);
}
5. Dùng comment một cách hợp lý
Một đoạn code rõ ràng có thể không cần comment. Comment chỉ nên dùng để giải thích lý do (“tại sao”) thay vì mô tả lại điều hiển nhiên (“cái gì”).
// Tốt hơn
// Nếu server chậm phản hồi, sẽ thử lại tối đa 3 lần
6. Format code nhất quán
Hãy chọn một cách format và tuân thủ. Bạn có thể dùng công cụ như Prettier để làm việc này tự động.
7. Viết test cho code
Khi bạn viết test, bạn cũng đang tự buộc mình phải viết code rõ ràng, dễ kiểm tra. Nó giúp bạn tự tin hơn mỗi khi sửa hoặc thêm tính năng mới.
Những công cụ giúp bạn viết clean code dễ hơn
- ESLint – Kiểm tra các lỗi phổ biến và các vi phạm style code.
- Prettier – Tự động format lại code theo chuẩn nhất định.
- TypeScript – Bổ sung kiểm tra kiểu dữ liệu cho JavaScript.
- Jest / Vitest – Viết và chạy unit test.
Tài liệu nên đọc thêm
- Sách “Clean Code” – Robert C. Martin.
- Dự án open source: Clean Code JavaScript
Lời kết
Viết clean code không phải là điều gì đó quá cao siêu. Nó là một thói quen – và bạn có thể bắt đầu xây dựng nó từng chút một. Chỉ cần hôm nay code của bạn tốt hơn hôm qua một chút là bạn đã đi đúng hướng rồi.
Hãy nhớ rằng, code không chỉ để máy hiểu – mà là để con người duy trì.
Nếu bạn chưa quen với clean code, hãy thử áp dụng một vài nguyên tắc nhỏ trong dự án hiện tại. Bạn sẽ thấy sự khác biệt ngay đấy!
Xem thêm:
Các vấn đề cơ bản khi làm web frontend bạn cần biết
Vòng đời Component trong React: Class và Functional Component
Share this content:
Post Comment